નાગ પંચમી : નાગદેવતાનું પૂજન અને તેનું ધાર્મિક મહત્વ

શ્રાવણ માસ એ હિન્દુ ધર્મમાં ભક્તિ, વ્રત અને ઉપવાસનો પવિત્ર સમય ગણાય છે. આ મહિનામાં ઘણી ધાર્મિક ઉજવણીઓ થાય છે, જેમાંથી એક મહત્વપૂર્ણ તહેવાર છે નાગ પંચમી.

આ તહેવાર શ્રાવણ માસની શુક્લ પક્ષની પંચમી તિથીએ ઉજવાય છે. આ દિવસે લોકો નાગદેવતાઓને દૂધ અર્પણ કરીને તેમની આરાધના કરે છે. માન્યતા છે કે નાગદેવતાઓ પ્રસન્ન થાય તો ઘરમાં સુખ, શાંતિ અને સંપત્તિ આવે છે.

 નાગ પંચમીનું મહત્વ

નાગોનું હિન્દુ ધર્મમાં વિશેષ સ્થાન છે.

ભગવાન શિવના ગળામાં વસેલા નાગ દેવતાને જ્ઞાન અને શક્તિના પ્રતિક માનવામાં આવે છે.

પૂર્વજોના રક્ષણ અને કુદરતી તત્વો સાથે સંતુલન જાળવવા માટે નાગદેવની પૂજા કરાય છે.

કૃષિ આધારીત સંસ્કૃતિમાં નાગોને પૃથ્વી અને વરસાદના સંદર્ભમાં મહત્વ આપવામાં આવ્યું છે.

 નાગ પંચમીની પૂજા વિધિ

1. વહેલી સવારથી સાફસફાઈ કરી, પૂજાની તૈયારી થાય છે.

2. નાગદેવતાની પ્રતિમા અથવા ચિત્ર સ્થાપિત કરીને તેમને દૂધ, હળદર, ફૂલ અને ચંદન અર્પણ કરાય છે.

3. ૧૦૮ વખત "ૐ નમો નાગાય" મંત્ર જપ કરવો શુભ માનવામાં આવે છે.

4. સ્ત્રીઓ નાગદેવને પ્રસન્ન કરવા માટે વ્રત રાખે છે અને નાગ પંચમીની કથા કહે છે.

5. કાચાની રાખડી બનાવીને નાગદેવને અર્પણ કરવામાં આવે છે.

🌿 લોકવિધિ અને સાંસ્કૃતિક પરંપરા

ગામડાઓમાં નાગદેવતાની છબી જમીન પર ચિતારવામાં આવે છે.

તેમાં હળદર, ચોખા અને પુષ્પો ચઢાવવાના રિવાજ છે.

મહારાષ્ટ્ર, ગુજરાત, ઉત્તર પ્રદેશ અને મધ્ય પ્રદેશમાં આ તહેવાર ખૂબ ધૂમધામથી ઉજવાય છે.

કેટલાક વિસ્તારોમાં લોકગીતો અને નૃત્ય દ્વારા પણ આ તહેવાર ઉજવવામાં આવે છે.

 આધ્યાત્મિક અને પર્યાવરણીય સંદેશ

નાગ પંચમી માત્ર એક ધાર્મિક તહેવાર નથી, પણ આ તહેવાર માનવ અને પ્રકૃતિ વચ્ચેના સંતુલનનું પ્રતિનિધિત્વ કરે છે.

નાગદેવની પૂજા દ્વારા આપણે સર્પો જેવા મહત્વપૂર્ણ પ્રાણીઓ પ્રત્યે આદર વ્યક્ત કરીએ છીએ, જે પર્યાવરણની શૃંખલા માટે અનિવાર્ય છે.

 ટિપ્પણીઓ

નાગદેવતાને દુધ અપાવવાનું પ્રતીકરૂપ હોવું જોઈએ, જીવિત સાપોને નુકસાન કરવું અધર્મ છે.

આ તહેવાર શાંતિ, સહિષ્ણુતા અને કુદરત સાથેના એકતાને ઉજાગર કરે છે.

વૃક્ષારોપણ અને જીવદયા પણ નાગ પંચમીના દિવસે કરવી શ્રેષ્ઠ માન્યતા છે.