પોળો ફોરેસ્ટ (Polo Forest) વિજયનગર સાબરકાંઠા જીલ્લો ગુજરાત –ચોમાસામાં ફરવાનું હરીયાળું સ્વર્ગ

પોળો ફોરેસ્ટ (Polo Forest)–ચોમાસામાં ફરવાનું હરીયાળું સ્વર્ગ 

પોળો ફોરેસ્ટ – જ્યાં કુદરત, ઇતિહાસ અને આધ્યાત્મિકતા એકસાથે શ્વાસ લે છે.

ચોમાસાની પાંખે લહેરાતું હરિયાળું જંગલ, ધૂંધળા પથ્થરો વચ્ચે છુપાયેલું ઇતિહાસ અને ગુપ્ત મંદિરોના અવશેષો વચ્ચે વહેતી શાંત હરનાર નદી—આ બધું પોળો ફોરેસ્ટને માત્ર એક પ્રવાસન સ્થાન નથી રહેવા દેતું, પણ તે એક જીવન્ત અનુભવમાં ફેરવી દે છે. પ્રકૃતિપ્રેમીઓ માટે આ એક એવા જગ્યા છે જ્યાં શાંતિ, રહસ્ય અને સૌંદર્ય એકસાથે મળી આવે છે.

 પોળો ફોરેસ્ટ:સ્થાન અને પરિચય

પોળો ફોરેસ્ટ ગુજરાતના સાબરકાંઠા જિલ્લાના વિજયનગર તાલુકામાં, અભાપુર ગામ નજીક આવેલા લગભગ 400 ચોરસ કિલોમીટર વિસ્તારમાં ફેલાયેલું એક ગીચ જંગલ છે. અમદાવાદથી લગભગ 150 કિમી અને હિમતનગરથી 70 કિમી દૂર આવેલી આ જગ્યા આજના સમયમાં ખાસ કરીને એક વેકએન્ડ ડેસ્ટિનેશન તરીકે પ્રસિદ્ધ થઈ છે.

અરવલ્લી પર્વતમાળાની ટેકરીઓ વચ્ચે વસેલું આ જંગલ, હરણાવ નદી, ઘણા દ્રવિડ શૈલીનાં મંદિરોનાં ખંડેરો, અને સુંદર ટેકરીઓ સાથે જુદો જ અનૂભવ કરાવે છે.

કેટલા વાગ્યા ખૂલે છે?

ખુલવાનું સમય: સવારે 6 વાગ્યાથી સાંજના 6 સુધી મુખ્ય પ્રવેશ ખુલ્લો રહે છે.

એન્ટ્રી ફી: 

હાલમાં કોઈ પણ પ્રવેશ ફી નથી (2025 અપડેટ મુજબ), પણ ગ્રૂપ એન્ટ્રી માટે નિયમો બદલાઈ શકે છે.

પોળોનો ઇતિહાસ અને ધાર્મિક વારસો

‘પોળો’ નામ મૂળ સંસ્કૃત શબ્દ "પોલ" પરથી ઉતરી આવ્યું છે, જેનો અર્થ થાય છે “દ્વાર” — એટલે કે પર્વત વચ્ચેના પ્રવેશદ્વાર જે રાજ્યોને જોડે છે.

10મી સદીથી 15મી સદી વચ્ચે માળવા અને ઇડરના શાસકો દ્વારા અહીં અનેક મંદિરો અને સ્થાપત્યનું નિર્માણ થયું. આજે પણ અહીં નીચેના ઐતિહાસિક સ્થળો જોવા મળે છે: 

શરણેશ્વર મહાદેવ મંદિર

 સદેવંત સાવળિંગાના દેરાં

લાખેણાંનાં દેરાં

જૈન દેરસર અને પોળો જૈન નગરીના પ્રાચીન અવશેષો

સૂર્ય મંદિર અને વિરેશ્વર મંદિર

આ અવશેષો આજે પણ પોળોની ગૌરવભરી ઐતિહાસિક ઓળખ દર્શાવે છે.

 કુદરતી સૌંદર્ય અને જીવવિશ્વ

અહિયાંનું જૈવવૈવિધ્ય ખૂબ સમૃદ્ધ છે. પોળો ફોરેસ્ટમાં તમને જોવા મળશે:

 ઘણા સ્તરોવાળું જંગલ

હરણાવ નદી અને તેના કિનારાનો શાંત દ્રશ્ય

 વિવિધ પ્રકારના પક્ષીઓ (બર્ડવૉચિંગ માટે સ્વર્ગ સમાન)

વનસ્પતિશાસ્ત્ર માટે Botanical Research માટે ઉત્તમ પરિસ્થિતિ

 હરણ, રીંછ, સૂઅર, સિંહ અને અન્ય વન્યજીવો (પ્રમાણિત માહિતી માટે ગાઈડ લેવી યોગ્ય)

પોળો ફોરેસ્ટમાં કરવાની પ્રવૃત્તિઓ

 ટ્રેકિંગ (ભીમ ટેકરી, હિલ ટ્રેઇલ્સ)

કેમ્પિંગ

રિવર વૉકિંગ

 બર્ડ વૉચિંગ (Guided Tour ઉપલબ્ધ)

ઈકો ટુરિઝમ ટ્રેનિંગ

ફોટોગ્રાફી અને સ્પિરિચ્યુઅલ ટુર

 પોળો ફોરેસ્ટના દર્શનીય સ્થળો 

 Echo Point અને Selfie Point

અરવલ્લી પર્વતમાળાની ગોદમાં વસેલું આ Echo Point એ કુદરતના કૌતુકોથી ભરેલું સ્થળ છે. અહીં ઊંચા પથ્થરો અને ખીણ વચ્ચે વાત કરશો તો તમારું અવાજ ઘૂંજીને પાછો સંભળાય છે, જે બાળકોથી લઈ મોટી ઉંમરના પ્રવાસીઓને પણ અચંબામાં નાખે છે. અહીંથી જંગલ અને હરનાર નદીનો વિહંગાવલોકન થતો હોવાથી અહીંનો Selfie Point ફોટોગ્રાફી પ્રેમીઓ માટે સ્વર્ગ સમાન છે.

શરણેશ્વર મહાદેવ મંદિર (Sharneshwar Mahadev Temple)

ઘાટિયા જંગલ વચ્ચે શાંતિથી વિરાજમાન આ શિવમંદિર, પોળોનું આધ્યાત્મિક હ્રદય છે. શિલ્પકલા, ઘુમ્મટવાળું ગૂઢમંડપ, નંદી ચોકી, યજ્ઞકુંડ અને ત્રણ માળની રચના આ મંદિરને અભૂતપૂર્વ બનાવે છે. મંદિરમાં પગ મૂકતાંજ એક અજાણી શાંતિ અનુભવાય છે. અહીંની નંદિની પ્રતિમા અને રક્ત ચામુંડાની શક્તિમય મૂર્તિ દર્શન કરવા લાયક છે.

જૈન દેરાસર અને પોળો નગરીના અવશેષો

હવે ખંડેર બની ગયેલા આ જૈન દેરાં એક સમયના ભવ્ય પોળો નગરીના ગૌરવને સંભળાવે છે. 80થી વધુ શિલ્પિત સ્તંભો, ભવ્ય નૃત્યમંડપ અને પાંદડી તથા હાથીઓથી શોભિત શિલ્પો જોઈને તમે ચોક્કસ વિચારશો – “આવું અદભૂત હસ્તકલા કઈ રીતે સર્જાઈ હશે?” સૌરાષ્ટ્રના સોલંકી કાળની કલાને સમર્પિત આ દેરાં, ઇતિહાસ અને શાંતી બંને પ્રદાન કરે છે.

હરણાવ નદી (Harnav River) – સતત વહેતી પવિત્ર નદી

પોળો ફોરેસ્ટની જીંદગી સમાન હરણાવ નદી ચૈત્રથી કારતક સુધી સતત વહેતી રહે છે. નદીના કિનારે બેસી કુદરતના શ્વાસને સાંભળવો એક ચૈતન્યદાયક અનુભવ છે. ચોમાસાની ઋતુમાં નદી પોતાનું સંપૂર્ણ સૌંદર્ય ખુલ્લે મૂકતી હોય છે. અહીં રિવર વોકિંગ કે પથ્થરો પર બેસીને ચા પીવાનું મજાનું ધ્યાન કરજો!

 ડેમ સાઇટ – શાંત અને શીતળ પોઈન્ટ

હરણાવ નદી પર બનેલો નાનો ડેમ સ્થળ વિસ્તારનો સૌથી શાંત અને શીતળ સ્થાન છે. અહીંની ઠંડી પવન અને પક્ષીઓનો કલરવ અંતર્મનને શાંત કરે છે. વહેલી સવારે કે સાંજના સમય, અહીંનો નજારો બાહ્ય વિશ્વથી વિમુખ થવાનો અનુભવ કરાવે છે.

ભીમ ટેકરી ટ્રેકીંગ પોઇન્ટ (Bhim Tekri Trekking Point)

જેઓ એડવેન્ચર અને પ્રકૃતિ બંનેથી પ્રેમ કરે છે, તેમના માટે ભીમ ટેકરી શ્રેષ્ઠ સ્થળ છે. થોડી પથારી પણ આ ટેકરીથી પોળો ફોરેસ્ટનું 360 ડિગ્રી પનોરામિક દૃશ્ય જોવા મળે છે. અહીં ટ્રેકિંગ દરમિયાન મળતી હવા, ધબકતી પાનીઓ અને શાંત ઝાડો વચ્ચે તમે સાચા અર્થમાં કુદરતના હિસ્સા બની જશો.

વીરાંજલી વન (Viranjali Van) – શાંતિનું સંતુલિત વનસ્પતિ ક્ષેત્ર

આ વિસ્તાર જૈવિક વૈવિધ્યથી ભરેલો છે – આયુર્વેદિક છોડોથી લઈને સ્થાનિક વૃક્ષો સુધી. અહીંનો શાંત માહોલ અને નિરવતા મનને સ્થિર બનાવે છે. શહેરીતાથી દૂર, આ સ્થળ પોતાને સાથે મિલન માટે યોગ્ય છે.

 અભાપુરનું શક્તિમંદિર

અવશેષરૂપ હોવા છતાં આ શિવશક્તિ મંદિર પોતાની પ્રાચીન શિલ્પકલા અને રહસ્યમય શિલાલેખથી તમને મોકળુંમોકળું શાંત બનાવે છે. પશ્ચિમમુખી સૂર્યમંદિર તરીકે પણ આ એક દુર્લભ સંરચના છે.

 કલાત્મક છત્રીઓ

પોળોના વિસતારમાં આવેલી આ પથ્થર કોતરેલી છત્રીઓ 15મી સદીના કળાનમૂનાઓનું શ્રેષ્ઠ દૃષ્ટાંત છે. જૂથમાં આવેલી આ છત્રીઓ ફોટોગ્રાફી અને શાંતિ બંને માટે અનુકૂળ છે.

સદેવંત-સાવળિંગાના દેરાં

પ્રેમકથા સાથે જોડાયેલું આ જગ્યા પણ પોળોનું છુપાયેલું રત્ન છે. ઐતિહાસિક અવશેષો અને મંદિરોના કોતરાયેલા સ્તંભો આજે પણ તેમાં જીવંત કથા સંભળાવે છે. અહીંની શાંતિમાં છુપાયેલી ભૂતકાળની પ્રભા તમને અવશ્ય સ્પર્શી જશે.

ભોજન અને રહેઠાણ

 Polo Retreat Resort – સૌથી લોકપ્રિય અને બુકિંગથી ઉપલબ્ધ રીસોર્ટ. અહીં Gujarati, Kathiyawadi, Jain અને Punjabi ભોજન ઉપલબ્ધ છે.

અન્ય ખાનગી હોટલ પણ ઉપલબ્ધ છે, પણ તેમના દર ઋતુ પ્રમાણે ₹6000 થી ₹15000 સુધી ઊંચા હોય છે.

 પોળો ફેસ્ટિવલ

દર વર્ષે ગુજરાત સરકાર દ્વારા આયોજિત "પોળો ફેસ્ટિવલ" એ પર્યટકો માટે ખાસ આકર્ષણ છે. તેમાં સાઈકલિંગ, ટ્રેકિંગ, કેમ્પિંગ, એડવેન્ચર પ્રવૃત્તિઓ અને લોકસંસ્કૃતિના કાર્યક્રમો યોજાય છે.

શ્રેષ્ઠ મુલાકાત સમય

ચોમાસા પછીનો સમય (સપ્ટેમ્બરથી ડિસેમ્બર) પોળો ફોરેસ્ટ જોવા માટે શ્રેષ્ઠ સમય છે. જંગલની હરિયાળી અને ઠંડક મનમોહક અનુભવ આપે છે.

 કેવી રીતે પહોંચી શકાય?

પોળો ફોરેસ્ટ સુધી પહોંચવા માટેની સૌથી નજીકનું મોટુ શહેર છે અમદાવાદ (અંદાજે ૧૫૦ કિ.મી.) અને હિંમતનગર (સુમારે ૭૦ કિ.મી.). અહીં પહોંચવા માટે વિવિધ માર્ગો ઉપલબ્ધ છે:

 પ્રાઇવેટ વાહન દ્વારા:

અમદાવાદથી પોળો ફોરેસ્ટ માટે સૌથી સરળ રસ્તો છે:

અમદાવાદ → હિંમતનગર → ઇડર → વિજયનગર → અભાપુર → પોળો ફોરેસ્ટ.

સંપુર્ણ પ્રવાસ લગભગ ૩-૪ કલાકનો થાય છે.

માર્ગ સુંદર અને આરામદાયક છે, ખાસ કરીને ચોમાસાની ઋતુમાં હરિયાળું વાતાવરણ માણવા જેવું છે.

 એસ.ટી. બસ દ્વારા:

ગુજરાત રાજ્ય માર્ગ પરિવહન નિગમ (GSRTC) હિંમતનગર અને ઇડર માટે નિયમિત બસ સેવા આપે છે.

ઇડરથી વિજયનગર અથવા અભાપુર માટે સ્થાનિક બસ/જીપ ઉપલબ્ધ હોય છે. ત્યાંથી પોળો ફોરેસ્ટ પદયાત્રા અથવા અંગત વાહન દ્વારા પહોંચી શકાય છે.

ટ્રેન દ્વારા:

પોળો ફોરેસ્ટ માટે નજીકનું રેલવે સ્ટેશન હિંમતનગર છે.

હિંમતનગરથી ટેક્સી કે ખાનગી વાહન ભાડે લઈને પોળો ફોરેસ્ટ પહોંચી શકાય છે.

હવાઈમાર્ગ:

સૌથી નજીકનું એરપોર્ટ અમદાવાદ આંતરરાષ્ટ્રીય વિમાનમથક છે.

ત્યાંથી ડ્રાઇવ કરીને લગભગ ૩ કલાકમાં પોળો ફોરેસ્ટ પહોંચી શકાય છે.

 અંતિમ સૂચનો

 શાંતિ અને કુદરતનો આનંદ માણવા જતા હોય તો અવાજ ઓછો રાખો.

 સ્થળ પરથી કચરો ન ફેંકો – પોતાનો બધો કચરો એક પ્લાસ્ટીક બેગમાં ભરી પરત લઈ જવો એ આપણી નૈતિક જવાબદારી છે.

નદી, જંગલ કે મંદિરોમાં સ્નાન કે અન્ય સ્થળે લોકોને અવાજથી પીડા ન પહોંચાડો. 

સ્થાનિક માર્ગદર્શક લેવું શ્રેષ્ઠ – તે માહિતી આપે અને તમને સાચા માર્ગે લઈ જાય.

ટોર્ચ અને રેઇનકોટ અવશ્ય રાખો.

મચ્છરદાની અને દવા સાથે રાખવી સારી.

નદી કે જંગલમાં કચરો ન ફેંકો – કુદરતની રાખજો કાળજી.

મોબાઈલ નેટવર્ક ઓછું હોઈ શકે છે – Offline maps રાખો.

છેલ્લા શબ્દો…

પોલો ફોરેસ્ટ એ માત્ર પ્રવાસન સ્થળ નથી, એ એક અનુભવ છે – જ્યાં શાંતિ છે, કુદરત છે અને આપણું ખોવાયેલું 'સ્વ' ફરીથી મળે છે.

જો તમે પણ નેચર લવર હોવ, તો ચોમાસામાં એક દિવસ અહિયાંની યાત્રા કરો – વિશ્વાસ રાખો, તમારું મન ફરી ફરી અહીં આવવાનું માંગી ઉઠશે!