श्री कृष्ण की विहार स्थली-श्री गरुड़ गोविन्द मन्दिर छटीकरा मथुरा उत्तर प्रदेश

मथुरा से दिल्ली जाते समय राष्ट्रीय राजमार्ग 2 पर पड़ने वाले छटीकरा के पास ही गरूड़ – गोविन्द श्रीकृष्ण की विहार स्थली है। एक दिन श्रीकृष्ण गोचारण करते हुए सखाओं के साथ यहाँ नाना प्रकार की क्रीड़ाओं में मग्न थे। वे बाल क्रीड़ा करते हुए  सखा को गरूड़ बनाकर उसकी पीठ पर स्वयं बैठकर इस प्रकार खेलने लगे मानो स्वयं लक्ष्मीपति नारायण गरूड़ की पीठ पर सवार हों। आज भी गरूड़ बने हुए सखा तथा श्री गोविन्द जी जी का यहाँ दर्शन होता है।

रामावतार में जब श्री रामचन्द्र जी मेघनाद के द्वारा नागपाश में बंधकर असहाय जैसे हो गये, उस समय देवर्षि नारद जी से संवाद पाकर गरूड़ जी वहाँ उपस्थित हुए। उनको देखते ही नाग श्रीरामचन्द्र जी को छोड़कर भाग गये। इससे गरूड़ जी को श्रीराम की भगवत्ता में कुछ संदेह हो गया। पीछे से महात्मा काकभुषुण्डी जी के सत्संग से एवं तत्पश्चात श्रीकृष्ण लीला के समय श्रीकृष्ण दर्शन से उनका वह संदेह दूर हो गया। जहाँ उन्होंने गो, गोप एवं गऊओं के पालन करने वाले श्री गोविन्द का दर्शन किया था, उसे गरूड़ गोविन्द कहते हैं। उस समय श्रीकृष्ण ने उनके कंधे पर आरोहण कर उन्हें आश्वासन दिया था।

देवउठान एकादशी के दिन पचकोसी परिक्रमा में प्रभु श्री गरुण गोविन्द जी के दर्शन का विशेष महत्व है।

भगवान गरुड़ गोविंद जी एवं लक्ष्मी जी की स्थापना आज से लगभग 5000 वर्ष पूर्व भगवान श्री कृष्ण के प्रपौत्र एवं अनिरूद्धजी के पुत्र मथुराधीश राजा वज्रनाभ जी के द्वारा आचार्य गर्गमुनि के सानिध्य में करवायी गयी।

गरुड़ गोविंद मंदिर में गरुड़ जी के पृष्ठ भाग पर भगवान गोविंद जी अर्थात भगवान नारायण विराजमान हैं। ठाकुर जी के चरणों मे सत्यभामा एवं रुक्मिणी जी की अद्भुत छवि है। दोनों ही भगवान श्रीकृष्ण की पटरानियाँ थी। भगवान नारायण इस मंदिर में द्वादश भुज स्वरूप में स्थित हैं। इस मंदिर के बारे में एक प्राचीन कहावत भी थी-आठ हाथ को मंदिर, जामे बारह हाथ को ठाकुर। ठाकुरजी के वाम अंग में लक्ष्मी जी विराजमान हैं। गरुड़ जी के प्रभाव के कारण यह मंदिर सर्प दोष एवं कालसर्पयोग के निवारण एवं अनुष्ठानों के लिए विश्वविख्यात है।

Read More

પોળો ફોરેસ્ટ (Polo Forest) વિજયનગર સાબરકાંઠા જીલ્લો ગુજરાત –ચોમાસામાં ફરવાનું હરીયાળું સ્વર્ગ

પોળો ફોરેસ્ટ (Polo Forest)–ચોમાસામાં ફરવાનું હરીયાળું સ્વર્ગ 

પોળો ફોરેસ્ટ – જ્યાં કુદરત, ઇતિહાસ અને આધ્યાત્મિકતા એકસાથે શ્વાસ લે છે.

ચોમાસાની પાંખે લહેરાતું હરિયાળું જંગલ, ધૂંધળા પથ્થરો વચ્ચે છુપાયેલું ઇતિહાસ અને ગુપ્ત મંદિરોના અવશેષો વચ્ચે વહેતી શાંત હરનાર નદી—આ બધું પોળો ફોરેસ્ટને માત્ર એક પ્રવાસન સ્થાન નથી રહેવા દેતું, પણ તે એક જીવન્ત અનુભવમાં ફેરવી દે છે. પ્રકૃતિપ્રેમીઓ માટે આ એક એવા જગ્યા છે જ્યાં શાંતિ, રહસ્ય અને સૌંદર્ય એકસાથે મળી આવે છે.

 પોળો ફોરેસ્ટ:સ્થાન અને પરિચય

પોળો ફોરેસ્ટ ગુજરાતના સાબરકાંઠા જિલ્લાના વિજયનગર તાલુકામાં, અભાપુર ગામ નજીક આવેલા લગભગ 400 ચોરસ કિલોમીટર વિસ્તારમાં ફેલાયેલું એક ગીચ જંગલ છે. અમદાવાદથી લગભગ 150 કિમી અને હિમતનગરથી 70 કિમી દૂર આવેલી આ જગ્યા આજના સમયમાં ખાસ કરીને એક વેકએન્ડ ડેસ્ટિનેશન તરીકે પ્રસિદ્ધ થઈ છે.

અરવલ્લી પર્વતમાળાની ટેકરીઓ વચ્ચે વસેલું આ જંગલ, હરણાવ નદી, ઘણા દ્રવિડ શૈલીનાં મંદિરોનાં ખંડેરો, અને સુંદર ટેકરીઓ સાથે જુદો જ અનૂભવ કરાવે છે.

કેટલા વાગ્યા ખૂલે છે?

ખુલવાનું સમય: સવારે 6 વાગ્યાથી સાંજના 6 સુધી મુખ્ય પ્રવેશ ખુલ્લો રહે છે.

એન્ટ્રી ફી: 

હાલમાં કોઈ પણ પ્રવેશ ફી નથી (2025 અપડેટ મુજબ), પણ ગ્રૂપ એન્ટ્રી માટે નિયમો બદલાઈ શકે છે.

પોળોનો ઇતિહાસ અને ધાર્મિક વારસો

‘પોળો’ નામ મૂળ સંસ્કૃત શબ્દ "પોલ" પરથી ઉતરી આવ્યું છે, જેનો અર્થ થાય છે “દ્વાર” — એટલે કે પર્વત વચ્ચેના પ્રવેશદ્વાર જે રાજ્યોને જોડે છે.

10મી સદીથી 15મી સદી વચ્ચે માળવા અને ઇડરના શાસકો દ્વારા અહીં અનેક મંદિરો અને સ્થાપત્યનું નિર્માણ થયું. આજે પણ અહીં નીચેના ઐતિહાસિક સ્થળો જોવા મળે છે: 

શરણેશ્વર મહાદેવ મંદિર

 સદેવંત સાવળિંગાના દેરાં

લાખેણાંનાં દેરાં

જૈન દેરસર અને પોળો જૈન નગરીના પ્રાચીન અવશેષો

સૂર્ય મંદિર અને વિરેશ્વર મંદિર

આ અવશેષો આજે પણ પોળોની ગૌરવભરી ઐતિહાસિક ઓળખ દર્શાવે છે.

 કુદરતી સૌંદર્ય અને જીવવિશ્વ

અહિયાંનું જૈવવૈવિધ્ય ખૂબ સમૃદ્ધ છે. પોળો ફોરેસ્ટમાં તમને જોવા મળશે:

 ઘણા સ્તરોવાળું જંગલ

હરણાવ નદી અને તેના કિનારાનો શાંત દ્રશ્ય

 વિવિધ પ્રકારના પક્ષીઓ (બર્ડવૉચિંગ માટે સ્વર્ગ સમાન)

વનસ્પતિશાસ્ત્ર માટે Botanical Research માટે ઉત્તમ પરિસ્થિતિ

 હરણ, રીંછ, સૂઅર, સિંહ અને અન્ય વન્યજીવો (પ્રમાણિત માહિતી માટે ગાઈડ લેવી યોગ્ય)

પોળો ફોરેસ્ટમાં કરવાની પ્રવૃત્તિઓ

 ટ્રેકિંગ (ભીમ ટેકરી, હિલ ટ્રેઇલ્સ)

કેમ્પિંગ

રિવર વૉકિંગ

 બર્ડ વૉચિંગ (Guided Tour ઉપલબ્ધ)

ઈકો ટુરિઝમ ટ્રેનિંગ

ફોટોગ્રાફી અને સ્પિરિચ્યુઅલ ટુર

 પોળો ફોરેસ્ટના દર્શનીય સ્થળો 

 Echo Point અને Selfie Point

અરવલ્લી પર્વતમાળાની ગોદમાં વસેલું આ Echo Point એ કુદરતના કૌતુકોથી ભરેલું સ્થળ છે. અહીં ઊંચા પથ્થરો અને ખીણ વચ્ચે વાત કરશો તો તમારું અવાજ ઘૂંજીને પાછો સંભળાય છે, જે બાળકોથી લઈ મોટી ઉંમરના પ્રવાસીઓને પણ અચંબામાં નાખે છે. અહીંથી જંગલ અને હરનાર નદીનો વિહંગાવલોકન થતો હોવાથી અહીંનો Selfie Point ફોટોગ્રાફી પ્રેમીઓ માટે સ્વર્ગ સમાન છે.

શરણેશ્વર મહાદેવ મંદિર (Sharneshwar Mahadev Temple)

ઘાટિયા જંગલ વચ્ચે શાંતિથી વિરાજમાન આ શિવમંદિર, પોળોનું આધ્યાત્મિક હ્રદય છે. શિલ્પકલા, ઘુમ્મટવાળું ગૂઢમંડપ, નંદી ચોકી, યજ્ઞકુંડ અને ત્રણ માળની રચના આ મંદિરને અભૂતપૂર્વ બનાવે છે. મંદિરમાં પગ મૂકતાંજ એક અજાણી શાંતિ અનુભવાય છે. અહીંની નંદિની પ્રતિમા અને રક્ત ચામુંડાની શક્તિમય મૂર્તિ દર્શન કરવા લાયક છે.

જૈન દેરાસર અને પોળો નગરીના અવશેષો

હવે ખંડેર બની ગયેલા આ જૈન દેરાં એક સમયના ભવ્ય પોળો નગરીના ગૌરવને સંભળાવે છે. 80થી વધુ શિલ્પિત સ્તંભો, ભવ્ય નૃત્યમંડપ અને પાંદડી તથા હાથીઓથી શોભિત શિલ્પો જોઈને તમે ચોક્કસ વિચારશો – “આવું અદભૂત હસ્તકલા કઈ રીતે સર્જાઈ હશે?” સૌરાષ્ટ્રના સોલંકી કાળની કલાને સમર્પિત આ દેરાં, ઇતિહાસ અને શાંતી બંને પ્રદાન કરે છે.

હરણાવ નદી (Harnav River) – સતત વહેતી પવિત્ર નદી

પોળો ફોરેસ્ટની જીંદગી સમાન હરણાવ નદી ચૈત્રથી કારતક સુધી સતત વહેતી રહે છે. નદીના કિનારે બેસી કુદરતના શ્વાસને સાંભળવો એક ચૈતન્યદાયક અનુભવ છે. ચોમાસાની ઋતુમાં નદી પોતાનું સંપૂર્ણ સૌંદર્ય ખુલ્લે મૂકતી હોય છે. અહીં રિવર વોકિંગ કે પથ્થરો પર બેસીને ચા પીવાનું મજાનું ધ્યાન કરજો!

 ડેમ સાઇટ – શાંત અને શીતળ પોઈન્ટ

હરણાવ નદી પર બનેલો નાનો ડેમ સ્થળ વિસ્તારનો સૌથી શાંત અને શીતળ સ્થાન છે. અહીંની ઠંડી પવન અને પક્ષીઓનો કલરવ અંતર્મનને શાંત કરે છે. વહેલી સવારે કે સાંજના સમય, અહીંનો નજારો બાહ્ય વિશ્વથી વિમુખ થવાનો અનુભવ કરાવે છે.

ભીમ ટેકરી ટ્રેકીંગ પોઇન્ટ (Bhim Tekri Trekking Point)

જેઓ એડવેન્ચર અને પ્રકૃતિ બંનેથી પ્રેમ કરે છે, તેમના માટે ભીમ ટેકરી શ્રેષ્ઠ સ્થળ છે. થોડી પથારી પણ આ ટેકરીથી પોળો ફોરેસ્ટનું 360 ડિગ્રી પનોરામિક દૃશ્ય જોવા મળે છે. અહીં ટ્રેકિંગ દરમિયાન મળતી હવા, ધબકતી પાનીઓ અને શાંત ઝાડો વચ્ચે તમે સાચા અર્થમાં કુદરતના હિસ્સા બની જશો.

વીરાંજલી વન (Viranjali Van) – શાંતિનું સંતુલિત વનસ્પતિ ક્ષેત્ર

આ વિસ્તાર જૈવિક વૈવિધ્યથી ભરેલો છે – આયુર્વેદિક છોડોથી લઈને સ્થાનિક વૃક્ષો સુધી. અહીંનો શાંત માહોલ અને નિરવતા મનને સ્થિર બનાવે છે. શહેરીતાથી દૂર, આ સ્થળ પોતાને સાથે મિલન માટે યોગ્ય છે.

 અભાપુરનું શક્તિમંદિર

અવશેષરૂપ હોવા છતાં આ શિવશક્તિ મંદિર પોતાની પ્રાચીન શિલ્પકલા અને રહસ્યમય શિલાલેખથી તમને મોકળુંમોકળું શાંત બનાવે છે. પશ્ચિમમુખી સૂર્યમંદિર તરીકે પણ આ એક દુર્લભ સંરચના છે.

 કલાત્મક છત્રીઓ

પોળોના વિસતારમાં આવેલી આ પથ્થર કોતરેલી છત્રીઓ 15મી સદીના કળાનમૂનાઓનું શ્રેષ્ઠ દૃષ્ટાંત છે. જૂથમાં આવેલી આ છત્રીઓ ફોટોગ્રાફી અને શાંતિ બંને માટે અનુકૂળ છે.

સદેવંત-સાવળિંગાના દેરાં

પ્રેમકથા સાથે જોડાયેલું આ જગ્યા પણ પોળોનું છુપાયેલું રત્ન છે. ઐતિહાસિક અવશેષો અને મંદિરોના કોતરાયેલા સ્તંભો આજે પણ તેમાં જીવંત કથા સંભળાવે છે. અહીંની શાંતિમાં છુપાયેલી ભૂતકાળની પ્રભા તમને અવશ્ય સ્પર્શી જશે.

ભોજન અને રહેઠાણ

 Polo Retreat Resort – સૌથી લોકપ્રિય અને બુકિંગથી ઉપલબ્ધ રીસોર્ટ. અહીં Gujarati, Kathiyawadi, Jain અને Punjabi ભોજન ઉપલબ્ધ છે.

અન્ય ખાનગી હોટલ પણ ઉપલબ્ધ છે, પણ તેમના દર ઋતુ પ્રમાણે ₹6000 થી ₹15000 સુધી ઊંચા હોય છે.

 પોળો ફેસ્ટિવલ

દર વર્ષે ગુજરાત સરકાર દ્વારા આયોજિત "પોળો ફેસ્ટિવલ" એ પર્યટકો માટે ખાસ આકર્ષણ છે. તેમાં સાઈકલિંગ, ટ્રેકિંગ, કેમ્પિંગ, એડવેન્ચર પ્રવૃત્તિઓ અને લોકસંસ્કૃતિના કાર્યક્રમો યોજાય છે.

શ્રેષ્ઠ મુલાકાત સમય

ચોમાસા પછીનો સમય (સપ્ટેમ્બરથી ડિસેમ્બર) પોળો ફોરેસ્ટ જોવા માટે શ્રેષ્ઠ સમય છે. જંગલની હરિયાળી અને ઠંડક મનમોહક અનુભવ આપે છે.

 કેવી રીતે પહોંચી શકાય?

પોળો ફોરેસ્ટ સુધી પહોંચવા માટેની સૌથી નજીકનું મોટુ શહેર છે અમદાવાદ (અંદાજે ૧૫૦ કિ.મી.) અને હિંમતનગર (સુમારે ૭૦ કિ.મી.). અહીં પહોંચવા માટે વિવિધ માર્ગો ઉપલબ્ધ છે:

 પ્રાઇવેટ વાહન દ્વારા:

અમદાવાદથી પોળો ફોરેસ્ટ માટે સૌથી સરળ રસ્તો છે:

અમદાવાદ → હિંમતનગર → ઇડર → વિજયનગર → અભાપુર → પોળો ફોરેસ્ટ.

સંપુર્ણ પ્રવાસ લગભગ ૩-૪ કલાકનો થાય છે.

માર્ગ સુંદર અને આરામદાયક છે, ખાસ કરીને ચોમાસાની ઋતુમાં હરિયાળું વાતાવરણ માણવા જેવું છે.

 એસ.ટી. બસ દ્વારા:

ગુજરાત રાજ્ય માર્ગ પરિવહન નિગમ (GSRTC) હિંમતનગર અને ઇડર માટે નિયમિત બસ સેવા આપે છે.

ઇડરથી વિજયનગર અથવા અભાપુર માટે સ્થાનિક બસ/જીપ ઉપલબ્ધ હોય છે. ત્યાંથી પોળો ફોરેસ્ટ પદયાત્રા અથવા અંગત વાહન દ્વારા પહોંચી શકાય છે.

ટ્રેન દ્વારા:

પોળો ફોરેસ્ટ માટે નજીકનું રેલવે સ્ટેશન હિંમતનગર છે.

હિંમતનગરથી ટેક્સી કે ખાનગી વાહન ભાડે લઈને પોળો ફોરેસ્ટ પહોંચી શકાય છે.

હવાઈમાર્ગ:

સૌથી નજીકનું એરપોર્ટ અમદાવાદ આંતરરાષ્ટ્રીય વિમાનમથક છે.

ત્યાંથી ડ્રાઇવ કરીને લગભગ ૩ કલાકમાં પોળો ફોરેસ્ટ પહોંચી શકાય છે.

 અંતિમ સૂચનો

 શાંતિ અને કુદરતનો આનંદ માણવા જતા હોય તો અવાજ ઓછો રાખો.

 સ્થળ પરથી કચરો ન ફેંકો – પોતાનો બધો કચરો એક પ્લાસ્ટીક બેગમાં ભરી પરત લઈ જવો એ આપણી નૈતિક જવાબદારી છે.

નદી, જંગલ કે મંદિરોમાં સ્નાન કે અન્ય સ્થળે લોકોને અવાજથી પીડા ન પહોંચાડો. 

સ્થાનિક માર્ગદર્શક લેવું શ્રેષ્ઠ – તે માહિતી આપે અને તમને સાચા માર્ગે લઈ જાય.

ટોર્ચ અને રેઇનકોટ અવશ્ય રાખો.

મચ્છરદાની અને દવા સાથે રાખવી સારી.

નદી કે જંગલમાં કચરો ન ફેંકો – કુદરતની રાખજો કાળજી.

મોબાઈલ નેટવર્ક ઓછું હોઈ શકે છે – Offline maps રાખો.

છેલ્લા શબ્દો…

પોલો ફોરેસ્ટ એ માત્ર પ્રવાસન સ્થળ નથી, એ એક અનુભવ છે – જ્યાં શાંતિ છે, કુદરત છે અને આપણું ખોવાયેલું 'સ્વ' ફરીથી મળે છે.

જો તમે પણ નેચર લવર હોવ, તો ચોમાસામાં એક દિવસ અહિયાંની યાત્રા કરો – વિશ્વાસ રાખો, તમારું મન ફરી ફરી અહીં આવવાનું માંગી ઉઠશે!

Read More

બીલીમોરાના ગોહરબાગના સોમનાથ મંદિરના સ્વયંભૂ શિવલીંગનો ઇતિહાસ 1600 વર્ષ જૂનો

12મી સદીના પ્રારંભમાં સોલંકીયુગમાં સ્થાપત્ય ધરાવતા જમીનમાંથી ચાર ફૂટનું શિવલીંગ બહાર નીકળ્યું અને બે ફાડચા થયા, તેમાં રાજપૂતાણી બેસી ગઇ અને ફાડચા બીડાઇ ગયાની દંતકથા.

 બીલીમોરાનું સુપ્રસિધ્ધ સોમનાથ મહાદેવ મંદિર શિવભક્તોની શ્રધ્ધાનું મોટું કેન્દ્ર છે. પવિત્ર  શ્રાવણ માસ નિમિત્તે મોટી સંખ્યામાં ભક્તો શિવદર્શનનો લાભ ઉઠાવી રહ્યાં છે. મંદિરના પરિસરમાં શ્રાવણી મેળો પણ જામ્યો છે.

સોમનાથ મહાદેવ મંદિરના સ્વયંભૂ પ્રગટ શિવલીંગનો ઇતિહાસ

 ૧૬૦૦ વર્ષ જૂનો છે. ૧૨મી સદીનાં પ્રારંભમાં સોલંકીયુગનું સ્થાપત્ય ધરાવતા આ શિવમંદિર અંબિકા-કાવેરી અને ખરેરા નદીના ત્રિવેણી સંગમ નજીક આવેલું હોવાનો ઉલ્લેખ પુરાણમાં કરવામાં આવ્યો છે. આ વિસ્તાર બિલ્વી વૃક્ષોથી આચ્છાદિત હોવાનું ગામનું નામ બીલીમોરા પડયું હોવાનું કહેવાય છે.

   ૧૯૨૫માં ગણદેવીનાં દેસાઇજી કુટુંબના વડાને સ્વપ્ન આવતાં તેમણે પ્રથમ વખત મંદિરનો જિર્ણોદ્ધાર કરાવ્યા બાદ, ૫૦ વર્ષ બાદ ૧૯૭૫માં બીજી વખત હાલનાં  મંદિરનો જિર્ણોદ્ધાર કરાયો હતો. ૧૦૮ ફૂટ ઉંચા ઘુમ્મટવાળા ભવ્ય શિવાલય સમગ્ર દક્ષિણ ગુજરાતનું સૌથી ઉંચુ મંદિર ગણાય છે. લોકકથા મુજબ પુરાણકાળમાં હાલનાં મંદિરવાળો વિસ્તાર દેસરા ગામનો જંગલનો વિસ્તાર હતો.

જેમાં રાજપૂતોની પણ વસ્તી હતી. રાજપૂત પરિવારનાં પશુ અહીં ચરવા આવતા હતા. તે પૈકીની એક  ગાય ચોક્કસ જગ્યા પર આવીને ઉભી રહેતી અને ત્યારે તેના આંચળમાંથી આપોઆપ દૂધ  નીકળતું હતું. આ ક્રમ દરરોજ ચાલુ રહેતા ડોર ચરાવતા ગોવાળે આ વાત પશુની માલિકણ રાજપૂતબાઇને કરતાં તેને કુતૂહલ થયું અને સ્ત્રી સહજ જિજ્ઞાાશાથી પ્રેરાઇને આ રજપૂતાણી લપાતી- છુપાતી ગાયની પાછલ ગઇ હતી. અને તે જગ્યાએ આંચળમાંથી દૂધની ધારા  આપોઆપ વહેતી હતી. તે જગ્યાને સાફ કરી તો નીચે શિવલીંગ દેખાયું.

 જ્યાં રજપૂતાણી દરરોજ આવીને ભક્તિભાવપૂર્વક પૂજા કરવા લાગી હતી. દરમ્યાન પોતાની પત્નીને રોજ સજીધજીને ઝાડીમાં એકલી જતી જોઇને તેના પતિને શંકા ગઇ હતી અને તે હાથમાં તલવાર લઇને ગુપચુપ રાજપૂતાણીની પાછળ ગયો હતો.  ધ્યાનમગ્ન દશામાં પૂજા કરતી હતી ત્યારે અચાનક પતિને ખુલ્લી તલવાર સાથે સામે જોતા તે ક્ષોભથી ભયભીત બની ગઇ હતી.

'હે મહાદેવ મને બચાવો' એવો આંતર્નાદ કરતી શિવલીંગને વળગી પડી. ત્યાં ચમત્કાર થયો અને અચાનક ચાર પૂઠનું શિવલીંગ જમીનમાંથી બહાર નીકળી અને તેના બે ઉભા ફાડચા થયા તેમાં રજપૂતાણી બેસી ગઇ અને ફાડચા બીડાઇ ગયા હતા. કહેવાય છે કે, રજપૂતાણીના માથાના વાળ અને તેની સાડીનો છેડો ફાટની તિરાડમાંથી  વર્ષો સુધી બહાર દેખાતી હતી. એમાં સતીનું સત્ હોવાથી આ સ્વયંભૂ શિવલીંગનો અનેરો પ્રભાવ

 શ્રાવણ મહિનામાં અહીં મેળો જામે છે.

આખા શ્રાવણ મહિનામાં મંદિરનાં પરિસર સહિત અડધો કિલોમીટરનાં વિસ્તારમાં મોટો શ્રાવણી મેળો  જામે છે. જેમાં દૂર દૂરથી વેપારી આવી વિવિધ ઘરઉપયોગી ચીજવસ્તુની દુકાનો લગાવે છે. ચગડોળ- સહિત મનોરંજનનાં સાધનોની ભરમાર રહે છે. આખા શ્રાવણ મહિના દરમ્યાન ૨૦ લાખથી વધુ શ્રધ્ધાળુઓ  સોમનાથદાદાના દર્શનનો લાભ લેતા હોય છે. છેલ્લા શ્રાવણ સોમવારે છેક ભરૂચ-સુરત જિલ્લામાંથી શ્રધ્ધાળુ પગપાળા દર્શને આવે છે.

Read More

पंचवक्त्र महादेव मंदिर, मंडी, हिमाचल प्रदेश

एक छिपा हुआ रत्न

पंचवक्त्र मंदिर भगवान शिव को समर्पित एक सर्वोच्च तीर्थ स्थल है, यह मंदिर हिमाचल के मंडी में स्थित है। पंचवक्त्र मंदिर जिसे पंचबख्तर मंदिर के नाम से भी जाना जाता है, ब्यास और सुकेती नदियों के संगम पर स्थित एक पवित्र हिंदू मंदिर है, यह सबसे पुराने मंदिरों में से एक है और मंडी में सबसे अधिक देखे जाने वाले पर्यटन स्थलों में से एक है।

पंचवक्त्र मंदिर का इतिहास और वास्तुकला..

मंदिर क्षेत्र की पारंपरिक स्थापत्य शैली में बनाया गया है और अपनी जटिल नक्काशी व मूर्तियों के लिए प्रसिद्ध है। पंचवक्त्र मंदिर, मंडी शहर में संरक्षित स्मारकों में से एक है, जो भारतीय पुरातत्व सर्वेक्षण के अंतर्गत आता है। पंचवक्त्र मंदिर पांच सिरों वाले भगवान शिव को समर्पित पूजनीय मंदिर है। विशिष्ट शिखर वास्तुकला शैली में निर्मित, मंदिर एक विशाल मंच पर खड़ा है और चार सूक्ष्म नक्काशीदार पत्थर के स्तंभों द्वारा समर्थित है। मंदिर के अंदर, भगवान शिव की पांच मुखों वाली एक विशाल मूर्ति है, जो भगवान शिव के विभिन्न चरित्रों - अघोरा, ईशान, तत् पुरुष, वामदेव और रुद्र को दर्शाती है। पंचवक्त्र को इन सभी के मिलन के रूप में परिभाषित किया गया है। मंदिर एक विशाल मंच पर खड़ा है और बहुत अच्छी तरह से सुसज्जित है।

मंडी केवल हिमाचल प्रदेश का ही एक लोकप्रिय पर्यटन स्थल नहीं है, इसे अक्सर 'पहाड़ियों का वाराणसी', या 'छोटी काशी', या 'हिमाचल की काशी' भी कहा जाता है l

 क्योंकि इस शहर में 81 मंदिर हैं। पंचवक्त्र मंदिर की नींव की तारीख अभी भी अज्ञात है, लेकिन सिद्ध सेन के शासनकाल (1684-1727) के शासनकाल में इसका जीर्णोद्धार किया गया था क्योंकि यह बाढ़ के कारण क्षतिग्रस्त हो गया था।

यह मंदिर सीखने और शोध के लिए भी अति महत्वपूर्ण केंद्र है।अनेक विद्वान और शोधकर्ता मंदिक की वास्तुकला, मूर्तियों और शिलालेखों का अध्ययन करने के लिए यहाँ आते हैं।यह मंदिर वास्तुकला मूर्ति कला और अन्य कलाओं से सम्बंधित पारंपरिक ज्ञान और कौशल के संरक्षण के लिए केंद्र के रूप में भी कार्य करता है।

पंचवक्त्र मंदिर दर्शन का समय-

पंचवक्त्र मंदिर दर्शन का समय सुबह 6 बजे से शाम 6 बजे तक है। यह मंदिर प्रतिवर्ष महा शिवरात्रि उत्सव के दौरान बड़ी संख्या में तीर्थयात्रियों को आकर्षित करता है।

पंचवक्त्र मंदिर तक कैसे पहुँचें-

पंचवक्त्र मंदिर मंडी शहर में स्थित है जो सड़क मार्ग द्वारा अन्य शहरों से बहुत अच्छी तरह से जुड़ा हुआ है। वर्तमान में निकटतम रेलवे स्टेशन जोगिंदरनगर रेलवे स्टेशन है जो शहर से लगभग 50 किमी दूर है। मंडी का निकटतम हवाई अड्डा कुल्लू हवाई अड्डा है जो मंडी से 74 किलोमीटर दूर है।

Read More

રાંધણ છઠ્ઠ મહાત્મ્ય અને પુજા

 આ અંગે વધુ માહિતી આપતા જાણીતા જ્યોતિષી ચેતન પટેલે જણાવ્યું કે દર વર્ષે શ્રાવણ માસના કૃષ્ણ પક્ષની છઠ્ઠની તિથિને રાંધણ છઠ્ઠ તરીકે મનાવવામાં આવે છે. આ વર્ષે આ તહેવાર 14. ઓગસ્ટ ગુરુવારે મનાવવામાં આવશે રાંધણ છઠ્ઠના મહિમાની વાત કરીએ તો મહાભારત કાળની વાત પ્રમાણે ધાર્મિક રીતે જાણીએ તો આ દિવસે ભગવાન શ્રી કૃષ્ણના મોટા ભાઇ બલરામજી જેને શેષનાગનો અવતાર માનવામાં આવે છે તેમનો જન્મ થયો હતો, એટલા માટે મહિલાઓ પોતાના પુત્રના લાંબા આયુષ્ય અને સમૃદ્ધિની કામના કરી રાંધણ છઠ્ઠની ઉજવણી કરી ઉપવાસ કરે છે. 

આ તહેવાર ભારતના અલગ-અલગ રાજ્યમા જુદા-જુદા નામે ઉજવવામાં આવે છે. ગુજરાતમાં આને રાંધણ છઠ્ઠ તો ક્યાંક આ દિવસ ને હલષષ્ઠી, હળછઠ, હરછઠ વ્રત, ચંદન છઠ, તિનછઠી, તિન્નિ છઠ, લલહી છઠ, કમર છઠ, અથવા ખમર છઠના નામથી પણ ઓળખવામાં આવે છે. હળછઠ અથવા રાંધણ છઠ્ઠના દિવસે મહિલાઓ પુત્રના હિસાબથી છ મોટા માટીનાં વાસણમાં પાંચ અથવા સાત અનાજ અથવા મેવા ભરે છે. 

ગુજરાતમાં આ દિવસે રાંધણ છઠ્ઠનો તહેવાર મનાવવામાં આવે છે. રાંધણ છઠ્ઠના બીજા દિવસે શીતળા સાતમે શીતળા માતાની પૂજા કરવામાં આવે છે અહીં સાતમના દિવસે ઘરમાં રસોઇ ના કરવાની પરંપરાનું પાલન કરવામાં આવે છે એટલા માટે રાંધણ છઠના દિવસે મહિલાઓ રાંધીને બીજા દિવસ માટેનું ભોજન તૈયાર કરી રાખે છે અને સાતમના દિવસે મંદિરમાં કથા સાંભળ્યા બાદ પહેલાથી તૈયાર કરેલ ઠંડું ભોજન ગ્રહણ કરવામાં આવે છે.

રાંધણ છઠ્ઠના દિવસે લોકો ઘરે-ઘરે નવા નવા પકવાન અને વ્યંજન બનાવતા હોય છે. આ દિવસે આખો દિવસ દરેક ઘરમાં નવી નવી વાનગી બનાવવામાં આવે છે અને બીજા દિવસે એટલે કે શીતળા સાતમના દિવસે છઠના દિવસે બનાવેલ ભોજન અને પકવાન માણવાનો મહિમા છે. જે વર્ષો જૂની ધાર્મિક પરંપરા છે. શીતળા સાતમના દિવસે શીતળા માતાની પૂજા કરી ઠંડા ભોજન આરોગવામાં આવે છે. તેના બીજા દિવસે એટલે શ્રાવણ વદ આઠમે કાનુડાનો જનમદિવસ એટલે કે જન્માષ્ટમીની ઉજવણી કરાય છે.

આ બધી વાનગીઓ બનાવ્યા પછી રાંધણ છઠની રાત્રે ઘરના ચૂલ્હાની સાફ સાફાઈ કરાય છે. સફાઈ કર્યા પછી ચૂલાને ઠારવામાં આવે છે. રાંધણ ગેસ કે ચૂલ્હાની પૂજા કરે છે. ચૂલો ઠંડા કર્યા પછી તેનો ઉપયોગ કરવામાં આવતો નથી.

રાંધણ છઠ્ઠના દિવસે માન્યતા પ્રમાણે માતા શીતળા ઘરે ઘરે વિહાર કરવા માટે આવે છે. અને ચૂલામાં આળોટતા હોવાથી આ દિવસે સાંજે જ ચૂલા અથવા ગેસને વિધીપૂર્વક ઠારી દેવામાં આવે છે. જો માતા શીતળાને તમારા ઘરના ચૂલાથી ઠંડક મળશે તો માતા શીતળા સુખી થવાના આશીર્વાદ આપી બીજા ઘરે જાય છે, માટે રાંધણછઠના દિવસે સાંજે ચૂલો ઠારવાની પરંપરા છે. આધુનિક જમાનમાં ગેસ આવી ગયા છે ચૂલાની જગ્યાએ તો ગેસને પણ ઠારવાની પરંપરા રહેલી છે. એક દિવસ ઠંડુ ભોજન જમવાથી આપના શરીરમાં થતાં અન્ય વિકાર પણ શાંત થઈ જાય છે. અને શરીર એકદમ નીરોગી બની રહે છે.

શ્રાવણ મહિનામાં કૃષ્ણ પક્ષની છઠનો તહેવાર ભગવાન શ્રીકૃષ્ણના મોટા ભાઈ શ્રી બલરામજીની જન્મજયંતિ તરીકે ઉજવવામાં આવે છે. આ દિવસે શ્રી બલારામજીનો જન્મ થયો હતો. શ્રી બલરામજીનું મુખ્ય શસ્ત્ર એ હળ છે. આ કારણોસર તેમને હલાધર પણ કહેવામાં આવે છે. આ ઉત્સવનું નામ શસ્ત્રના નામ "હળ" પરથી રાખવામા આવ્યું છે. ભારતના કેટલાક પૂર્વી ભાગોમાં તેને ‘લાલાય છઠ’ પણ કહેવામાં આવે છે.

આ દિવસે કેવી રીતે કરશો પૂજા : - 

સવારે જલ્દી ઉઠી સ્નાન કરીને સાફ વસ્ત્ર ધારણ કરવા જોઇએ. ત્યાર બાદ વિધિ-વિધાનથી પૂજા-અર્ચના કરીને નિરાહાર વ્રત રાખો. ત્યારબાદ સાંજના સમયે પૂજા કર્યા બાદ ફળાહાર કરવામાં આવે છે. માન્યતા છે કે આ વ્રત રાખવાથી સંતાનને લાંબુ આયુષ્ય અને ઐશ્વર્યની પ્રાપ્તિ થાય છે. 

આ વાતનું ધ્યાન રાખવું જરૂરી - 

આ વ્રતમાં કેટલાય નિયમોનું પાલન કરવું જરૂરી હોય છે. હલછઠ વ્રતમાં ગાયના દૂધ અથવા દહીંનો ઉપયોગ કરી શકાય નહીં. આ ઉપરાંત ગાયના દૂધ અથવા દહીંનું સેવન કરવું પણ પ્રતિબંધિત માનવામાં આવે છે. આ દિવસે માત્ર ભેંસનું દૂધ અથવા દહીંનું સેવન કરવામાં આવે છે. આ ઉપરાંત હળથી ખેડવામાં આવેલું કોઇ પણ અનાજ અથવા ફળ પણ ખાઇ શકાય નહીં. 

જાણીતા જ્યોતિષી ચેતન પટેલ

Read More

नागचंद्रेश्वर मंदिर : उज्जैन मध्य प्रदेश

श्री नाग चन्द्रेश्वर मन्दिर  प्रत्येक वर्ष नागपंचमी के दिन ही खुलता है मात्र चौबीस घण्टे के लिए यह मन्दिर बाबा महाकाल मंदिर के शिखर पर स्थित है।

जय भोले नाथ की,  जय नागचंद्रेश्वर की

हिंदू धर्म में सदियों से नागों की पूजा करने की परंपरा रही है। हिंदू परंपरा में नागों को भगवान का आभूषण भी माना गया है। भारत में नागों के अनेक मंदिर हैं, इन्हीं में से एक मंदिर है उज्जैन स्थित नागचंद्रेश्वर का,जो की उज्जैन के प्रसिद्ध महाकाल मंदिर की तीसरी मंजिल पर स्थित है।

इसकी खास बात यह है कि यह मंदिर साल में सिर्फ एक दिन नागपंचमी (श्रावण शुक्ल पंचमी) पर ही दर्शनों के लिए खोला जाता है। ऐसी मान्यता है कि नागराज तक्षक स्वयं मंदिर में रहते हैं।

नागचंद्रेश्वर मंदिर में 11वीं शताब्दी की एक अद्भुत प्रतिमा है, इसमें फन फैलाए नाग के आसन पर शिव-पार्वती बैठे हैं। कहते हैं यह प्रतिमा नेपाल से यहां लाई गई थी। उज्जैन के अलावा दुनिया में कहीं भी ऐसी प्रतिमा नहीं है।

पूरी दुनिया में यह एकमात्र ऐसा मंदिर है, जिसमें विष्णु भगवान की जगह भगवान भोलेनाथ सर्प शय्या पर विराजमान हैं। मंदिर में स्थापित प्राचीन मूर्ति में शिवजी, गणेशजी और मां पार्वती के साथ दशमुखी सर्प शय्या पर विराजित हैं। शिवशंभु के गले और भुजाओं में भुजंग लिपटे हुए हैं।

सर्पराज तक्षक ने शिवशंकर को मनाने के लिए घोर तपस्या की थी। तपस्या से भोलेनाथ प्रसन्न हुए और उन्होंने सर्पों के राजा तक्षक नाग को अमरत्व का वरदान दिया। मान्यता है कि उसके बाद से तक्षक राजा ने प्रभु के सान्निध्य में ही वास करना शुरू कर दिया।

लेकिन महाकाल वन में वास करने से पूर्व उनकी यही मंशा थी कि उनके एकांत में विघ्न ना हो अत: वर्षों से यही प्रथा है कि मात्र नागपंचमी के दिन ही वे दर्शन को उपलब्ध होते हैं। शेष समय उनके सम्मान में परंपरा के अनुसार मंदिर बंद रहता है। इस मंदिर में दर्शन करने के बाद व्यक्ति किसी भी तरह के सर्पदोष से मुक्त हो जाता है, इसलिए नागपंचमी के दिन खुलने वाले इस मंदिर के बाहर भक्तों की लंबी कतार लगी रहती है।

यह मंदिर काफी प्राचीन है। माना जाता है कि परमार राजा भोज ने 1050 ईस्वी के लगभग इस मंदिर का निर्माण करवाया था। इसके बाद सिंधिया घराने के महाराज राणोजी सिंधिया ने 1732 में महाकाल मंदिर का जीर्णोद्धार करवाया था। उस समय इस मंदिर का भी जीर्णोद्धार हुआ था।

जय श्री नागेश चन्द्रेश्वर जी महाराज 

Read More

શ્રાવણ માસ માં આવતા મહત્વ ના તહેવારો ,બોળ ચોથ,નાગપંચમી,રાંધણ છઠ,શીતળા સાતમ,જન્માષ્ટમી વિશે જાણો

આપણા ઋષિમુનીઓએ વ્રત, જપ, તપ અને ભગવાનની ઉપાસના માટે શ્રાવણ માસ પસંદ કર્યો છે તો ખૂબ વિચારપૂર્વક કર્યો છે. ચોમાસાની સીઝન હોઈ ઉપવાસ અને એકટાણા રાખવામાં આવે છે જે સ્વાસ્થ્ય માટે ખૂબ લાભદાયક છે. કેટલાક લોકો તો આખો શ્રાવણ માસ એક ટંક જમે છે. 

ભગવાનનાં મંદિરોમાં ભીડ જોવા મળે છે તો કોઈ તીર્થયાત્રાએ નીકળી પડે છે. ગામમાં કે મોટા શહેરોમાં કથાકારો ભગવાનની કથાઓ કરે છે એક જુદા જ પ્રકારનું ધાર્મિક વાતારણ ઊભું થાય છે. વર્ષ દરમિયાન ફક્ત શ્રાવણ માસ જ એવો છે કે જેમાં અનેક તહેવારોની હારમાળા જોવા મળે છે. આજથી શરૂ થતાં એમાનાં થોડાંક મહત્વનાં તહેવારો વિશે આજે અછડતું જણાવવાનો પ્રયત્ન કરું પણ જે તે દિવસે વિગતવાર જાણીશું.

બોળચોથ : 

આજે શ્રાવણ વદ ચોથનાં દિવસે આ વ્રત કરવામાં આવે છે. સૂર્યોદયની તિથિ માન્ય ગણાતી હોવાથી અમારાં સિડનીનાં સમય અનુસાર આવતી કાલે ઉજવવી વધુ યોગ્ય ગણાય. બોળચોથનાં દિવસે ગાયમાતાની પૂજા કરવાનો વિશેષ દિવસ છે. ગાય બારેય મહિના દૂધ આપે છે, તેનું ઋણ ચૂકવવાનો દિવસ એટલે બોળચોથ. 

ગાયને માતા તરીકે પૂજવામાં આવે છે કેમ કે ગાયનાં શરીરમાં તેત્રીસ કોટી દેવી-દેવતાઓનો વાસ હોવાનું કહેવાય છે. અહીંયા કોટી એટલે પ્રકાર કરોડ નહિ. લોકોમાં ૩૩ કરોડ દેવી-દેવતાઓની ખોટી માન્યતા પ્રચલિત છે. આ ૩૩ કોટી એટલે આઠ વસુ, અગિયાર રૂદ્ર, બાર આદિત્ય, ઈન્દ્ર અને પ્રજાપતિનો સમાવેશ થાય છે પણ એના વિશે ઊંડાણથી ફરી ક્યારેક જણાવીશ. ગાય વાછરડાની પૂજા કરીને તેને બાજરાની ઘુઘરી ખવડાવવામાં આવે છે. ગાય-વાછરડાનું પૂજન કરીને બાજરીનાં રોટલા અને મગનું શાક આરોગવામાં આવે છે.

આમ પણ દરેક વ્રત કે તહેવાર પાછળ માત્ર ધાર્મિક મહત્વ જ નથી જોડાયેલું પણ સાથે સાથે વૈજ્ઞાનિક તથ્ય પણ રહેલું હોય છે. આજકાલની ભાગ દોડ ભરી જિંદગીમાં ક્યાં સમય હોય છે કોઈની પ્રત્યે ઋણ અદા કરવાનું આ બહાને આપણે ગાય માતાનું પૂજન કરીએ છીએ અને તેમની તરફનું આપણુ ઋણ અદા કરીએ છીએ.

નાગપંચમીઃ 

શ્રાવણ વદની પાંચમ નાગપંચમી તરીકે ઉજવાય છે. આ દિવસે નાગની પૂજા કરવામાં આવે છે. આ દિવસે 'કુલેર'નો લાડુ બનાવી, નાગદેવતાનું (ફોરામાં અથવા દિવાલ ઉપર) પૂજન કરી આ વ્રત ઉજવાય છે. નાગદેવતા ભગવાન શંકરનાં ગળાનો હાર છે તેથી ભક્તો આ તહેવાર ભગવાન શિવજીને યાદ કરી પૂજન કરે છે. આપણા દેશમાં વ્યાપેલી ધાર્મિક આસ્થાનાં આધાર પર સાંપ, અગ્નિ, સૂર્ય આદિનું ખૂબ મહત્વ છે. નાગપૂજાની પરંપરા પણ આજ સુધી ચાલી રહી છે અને ભારતીય સંસ્કૃતિમાં આનું વિશેષ મહત્વ છે. નાગપંચમી વિશે ઊંડાણમાં જાણવું હોય તો આવતીકાલના સવિસ્તર લેખમાં વધુ જાણવા મળશે.

સાપ એ આપણા ઈકોસિસ્ટમનો એક મહત્ત્વપૂર્ણ ભાગ છે. પૌરાણિક માન્યતા પ્રમાણે, આપણી પૃથ્વી સાપના માથા પર ફરે છે, તેથી સર્પોની પૂજા કરવામાં આવે છે, કારણ કે તેઓ કુદરતી સંતુલન જાળવી રાખે છે. નાગપંચમીનો તહેવાર ચોમાસા દરમિયાન આવે છે, જ્યારે એ ખેતીની મોસમ હોય છે. ખેડૂતો સાપની પૂજા કરે છે, જેથી તેઓ પાકનું રક્ષણ કરી શકે કેમ કે શ્રાવણ માસમાં આ સમયે વરસાદને કારણે ખેતીમાં હાનિકારક જીવજંતુઓ ઉત્પન્ન થાય છે, જેનું નિયંત્રણ સાપ દ્વારા કરવામાં આવે છે, તેથી નાગપૂજાનો આ સમય કૃષિની દૃષ્ટિએ પણ મહત્ત્વપૂર્ણ છે. 

રાંધણ છઠઃ 

શ્રાવણ વદ છઠની તિથિને રાંધણ છઠ તરીકે મનાવવામાં આવે છે. રાંધણ છઠનાં દિવસે લોકો ઘરે-ઘરે નવાં-નવાં પકવાન અને વ્યંજન બનાવતા હોય છે. આ બધી વાનગીઓ બનાવ્યા પછી રાંધણ છઠની રાત્રે ઘરનાં ચૂલ્હાની સાફસફાઈ કરાય છે. સફાઈ કર્યા પછી ચૂલાને ઠારવામાં આવે છે. રાંધણ ગેસ કે ચૂલ્હાની પૂજા કરે છે. ચૂલો ઠંડા કર્યા પછી તેનો ઉપયોગ કરવામાં આવતો નથી. 

રાંધણ છઠની રાતે માન્યતા પ્રમાણે માતા શીતળા ઘરે-ઘરે વિહાર કરવા માટે આવે છે અને ચૂલામાં આળોટતા હોવાથી આ દિવસે સાંજે જ ચૂલા અથવા ગેસને વિધી પૂર્વક ઠારી દેવામાં આવે છે. જો માતા શીતળાને તમારા ઘરના ચૂલાથી ઠંડક મળશે તો માતા શીતળા સુખી થવાનાં આશીર્વાદ આપી બીજાનાં ઘરે જાય છે, માટે રાંધણછઠનાં દિવસે સાંજે ચૂલો ઠારવાની પરંપરા છે. 

આધુનિક જમાનમાં ગેસ આવી ગયા છે ચૂલાની જગ્યાએ તો ગેસને પણ ઠારવાની પરંપરા રહેલી છે. એક દિવસ ઠંડુ ભોજન જમવાથી આપણા શરીરમાં થતાં અન્ય વિકાર પણ શાંત થઈ જાય છે અને શરીર એકદમ નીરોગી બની રહે છે. આના વિશે વધુ એ દિવસના વિગતવાર લેખમાં વૈજ્ઞાનિક તથ્યો સાથે ઊંડાણથી જાણીશું.

ધાર્મિક માન્યતાઓ અનુસાર, આ દિવસે શ્રીકૃષ્ણનાં મોટા ભાઈ બલરામનો જન્મ થયો હતો. એટલે આ તહેવાર ભગવાન શ્રીકૃષ્ણનાં મોટા ભાઈ શ્રી બલરામની જયંતિ તરીકે પણ ઉજવવામાં આવે છે. શ્રી બલરામનું મુખ્ય શસ્ત્ર હળ છે. આ કારણોસર તેમને હળધર પણ કહેવામાં આવે છે અને આ દિવસને  હળષષ્ઠી તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. જોકે અમુક માન્યતાઓ અનુસાર ભાદરવા મહિનાના વદ પક્ષની છઠ તિથિએ બલરામ જયંતિ ઉજવવામાં આવે છે.

શીતળા સાતમઃ 

શ્રાવણ વદ સાતમનો તહેવાર શીતળા સાતમ તરીકે ઉજવવામાં આવે છે. ચૂલો, સગડી કે ગેસનાં ચૂલા એ તો ઘરનાં દેવતા છે. ભારતની ભાતીગળ સંસ્કૃતિ આ અગ્નિદેવનાં ઉપકારને કેમ ભૂલી શકે? માટે સ્ત્રીઓ શીતળા સાતમને દિવસે સગડી તથા સાધન સામગ્રીનું પૂજન કરીને કૃતજ્ઞતા અનુભવે છે. શીતળા માતાએ સાવરણી અને સૂપડું જેવાં ક્ષુદ્ર સેવાનાં સાધનોને તેમની મહત્તા અને ઉપયોગિતા જોઈ તેમણે પોતાની પાસે રાખ્યા છે. 

માન્યતા એવી છે કે, પ્રસ્તુત સાધનોની પૂજા કરવાથી સંતતિને રોગો થતાં નથી, તેમનું આરોગ્ય જળવાઈ રહે છે. આડકતરી રીતે જોઈએ તો સૂપડું એ સ્વચ્છતાં અને શુદ્ધિનું પ્રતિક છે. એ જ રીતે સાવરણી એ પણ સ્વચ્છતાં અને સુઘડતાનું પ્રતીક છે. આ સાધનો દ્વારા સ્વચ્છતાં અને સુઘડતાં રાખવામાં આવે તો રોગોનું પ્રમાણ આપોઆપ ઘટી જાય છે. એવો આ શીતળા સાતમનાં ઉત્સવનો અમૂલ્ય સંદેશ છે.

જન્માષ્ટમીઃ 

શ્રાવણ વદ આઠમની તિથિ એ ભારતભરમાં ખૂબ જ ઉત્સાહથી ઉજવાતો તહેવાર છે. ભગવાન શ્રી કૃષ્ણનો જન્મદિવસ હોઈ કૃષ્ણજન્મોત્સવ તરીકે પણ ઓળખાય છે. માન્યતા છે કે, ભગવાન શ્રીકૃષ્ણનો જન્મ કૃષ્ણ પક્ષની અષ્ટમીનાં રોજ રોહિણી નક્ષત્રમાં થયો હતો. કેટલાક લોકો માટે અષ્ટમી તિથિ વધુ મહત્વ ધરાવે છે તો કેટલાક લોકો રોહિણી નક્ષત્ર થવા પર જ જન્માષ્ટમી પર્વ ઉજવે છે. 

અષ્ટમી બે પ્રકારની છે. પહેલી અષ્ટમી અને બીજી જયંતિ. આમાંથી ફક્ત પહેલી અષ્ટમી છે. ભવિષ્યપુરાણનું વચન છે કે શ્રાવણ મહિનાની વદમાં જો તે જ તિથિ રોહિણી નક્ષત્રથી સંબંધિત હોય તો જયંતિનાં નામથી ઓળખવામાં આવે છે. વહ્નિપુરાણનું વચન છે કે કૃષ્ણપક્ષની જન્માષ્ટમીમાં જો એક કળા પણ રોહિણી નક્ષત્ર હોય તો તેને જયંતિ નામથી જ સંબોધિત કરાશે.

આપ સહુને આજથી શરૂ થતાં શ્રાવણ માસનાં બધા જ તહેવારોની અઢળક શુભેચ્છાઓ..!!

Read More